Polska Zielona Sieć wraz z CEE Bankwatch Network przygotowała briefing „Nowy Fundusz Sprawiedliwej Transformacji – Polska musi o niego zawalczyć!”.
Polska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej rozpocznie się już w styczniu 2025 r. W tym momencie zaczynają się prace koncepcyjne nad wyglądem przyszłej unijnej perspektywy finansowej. Nie jest pewne ani czy w perspektywie tej zostanie utworzony Fundusz Sprawiedliwej Transformacji, ani czy polskie regiony węglowe i inne regiony wysokoemisyjne, zostaną nim objęte. Konieczne jest to, aby na poziomie unijnym polscy decydenci stali się głosem polskich regionów węglowych w sprawie kontynuacji FST.
W briefingu przedstawiamy postulaty na poziomie polskim i europejskim, których wdrożenie sprawi, że sprawiedliwa transformacja polskich regionów regionów będzie przebiegać efektywnie i będzie odpowiadała na wyzwania na poziomie centralnym, regionalnym i lokalnym. Również przedstawiamy argumenty z regionów węglowych za koniecznością kontynuacji FST.
Polskie regiony węglowe i inne wysokoemisyjne muszą sięgnąć po fundusze UE na transformację, które ruszą w 2028 roku. Aby to zrobić, konieczne są działania, które opisujemy. M.in. dla powodzenia transformacji konieczne jest wyznaczenie jednego ministerstwa koordynującego proces transformacji regionów węglowych na poziomie krajowym. Apelujemy o powołanie stanowiska krajowego pełnomocnika procesu sprawiedliwej transformacji, który będzie w stanie reprezentować interesy regionów w ramach polityki krajowej, monitorować absorpcję Funduszu przez regiony, stanowić partnera do rozmowy dla instytucji europejskich, organizacji pozarządowych i władz regionalnych. Również niezwykle ważne jest zwiększenie nacisku na rozszerzenie procesu sprawiedliwej transformacji i objęcie wsparciem finansowym pozostałe regiony węglowe, tj. Bogdankę i Turów.
Brak kontynuacji wdrażanych w bieżącej perspektywie działań zaprzepaści to, nad czym regiony obecnie pracują. Konieczna jest kontynuacja działań w regionach ze względu na zachowanie celów społecznych i gospodarczych. Trend odchodzenia od węgla będzie się pogłębiać, co w dalszym ciągu przyczyniać się będzie do zubożenia regionów węglowych. Fundusz Sprawiedliwej Transformacji to rekompensata za trud podjęty w związku z rezygnacją z zasobu tych regionów, jakim jest możliwość korzystania z dostępnych zasobów naturalnych. Bez FST regiony węglowe, które podjęły trud odchodzenia od węgla zostaną zostawione same sobie, a wsparcie z poziomu centralnego czy regionalnego w ramach funduszy spójności nie będzie adekwatną odpowiedzią na istniejące wyzwania. Jeśli faktycznie nastąpi ograniczenie czy rezygnacja z możliwości dalszego wsparcia z FST regionów przechodzących transformację energetyczną, to cały wysiłek związany z zapoczątkowaniem sprawiedliwej transformacji zostanie zmarnowany.
Briefing autorstwa Aliny Pogody, Mateusza Kowalika (Polska Zielona Sieć) i Miłosławy Stępień (CEE Bankwatch Network) dostępny jest POD TYM LINKIEM.