Ministerstwo Klimatu przygotowuje Krajowy Plan Sprawiedliwej Transformacji. Nic nie zapowiada jednak, że będzie to potrzebny regionom strategiczny rządowy dokument przedstawiający polski plan odejścia od węgla. Zamiast jasnej strategii regiony węglowe dostały dodatkową dawkę chaosu. Organizacje społeczne interweniują u ministra.

Na zlecenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska (MKiŚ) Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych (IETU) przygotowuje aktualnie projekt Krajowego Planu Sprawiedliwej Transformacji. Na początku grudnia IETU zaprosił m.in. organizacje pozarządowe do przesyłania propozycji dużych projektów inwestycyjnych, które mogłyby być włączone do KPST.

Problem polega na tym, że większość regionów węglowych od wielu miesięcy pracuje nad swoimi terytorialnymi planami sprawiedliwej transformacji, których przygotowanie jest warunkiem uzyskania wsparcia z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Ministerstwo Klimatu i Środowiska, inicjując prace nad własnym, krajowym dokumentem, nie wyjaśniło, jak KPST ma się do planów terytorialnych, ani w jakim celu w ogóle powstaje. 

W zaproszeniu do składania propozycji projektowych nie podano konkretnych celów ani wyzwań transformacyjnych, na które zgłaszane projekty miałyby odpowiadać. Nie przedstawiono także kompleksowej diagnozy problemów i wyzwań regionów węglowych, w tym prognozy negatywnych skutków transformacji, które działania w ramach KPST miałyby łagodzić. W zaproszeniu nie podano nawet definicji “dużego projektu inwestycyjnego”. Samo zaproszenie rozesłano najpierw do grona wybranych interesariuszy, a dopiero na kilka dni przed upływem terminu zgłoszeń zamieszczono je na stronie IETU. Interesariusze w regionach otrzymali kolejną dawkę chaosu informacyjnego zamiast klarownych wyjaśnień i wsparcia. 

Brak jasności co do celów KPST i brak przejrzystości w procesie jego tworzenia utrudnia regionom węglowym i tak niełatwe zadanie przygotowania i zaplanowania swojej transformacji. Dlatego 17 grudnia Polska Zielona Sieć wraz z innymi organizacjami pozarządowymi pracującymi w obszarze sprawiedliwej transformacji regionów górniczych wysłała list do ministra klimatu i środowiska Michała Kurtyki, w którym negatywnie się odnosi do aktualnej formy przygotowywania Krajowego Planu Sprawiedliwej Transformacji. 

W piśmie PZS wskazuje, że polskie regiony potrzebują od rządu strategicznego dokumentu, na którym mogłyby się oprzeć, planując transformację. KPST mógłby pełnić właśnie taką rolę. Powinien się w nim znaleźć harmonogram odchodzenia od węgla z datami planowanych zamknięć kopalń i zastępowania konwencjonalnych źródeł energii poprzez odnawialne. KPST powinien również wskazywać, jakie działania na szczeblu krajowym podejmie rząd, by zabezpieczyć pracowników, których miejsca pracy znikną wskutek transformacji energetycznej. 

Jeśli w Planie ma zostać ujęta także lista konkretnych projektów, punktem wyjścia do prac nad nią powinna być diagnoza problemów, przed jakimi stają regiony węglowe w związku z dekarbonizacją gospodarki. 

Prace nad takim dokumentem powinna również poprzedzać szeroka kampania informacyjna, ponieważ wielu interesariuszy nie dysponuje pełną wiedzą na temat procesu sprawiedliwej transformacji, możliwościach zaangażowania się czy celach KPST i jego relacji względem TPST. Sygnatariusze listu apelują o precyzyjne zakomunikowanie celów, jakie ma zrealizować Krajowy Plan Sprawiedliwej Transformacji i jasne określenie jego relacji względem planów terytorialnych tworzonych przez władze regionalne oraz w pełni transparentne włączenie w proces jego tworzenia interesariuszy z regionów węglowych.

Polska Zielona Sieć oraz inne organizacje pozarządowe zaangażowane w proces sprawiedliwej transformacji w polskich regionach węglowych zaproponowały ministrowi Michałowi Kurtyce spotkanie, w celu bardziej szczegółowego przedstawienia problemów omówionych w piśmie.

Tutaj można się zapoznać z listem

Izabela Zygmunt, Alina Pogoda