Brak planów sprawiedliwej transformacji regionów uzależnionych od węgla brunatnego, grozi ich społeczno-gospodarczą zapaścią. Negatywne skutki takich strategicznych zaniedbań to nie jest pieśń przyszłości – dzieją się już tu i teraz. Władze ZE PAK planują właśnie pierwsze redukcje zatrudnienia („Przegląd Koniński” mówi o 400 osobach). Kolejna fala może być znacznie większa, gdy skończy się wydobycie w kolejnych kopalniach odkrywkowych „Jóźwin”, „Drzewce” i „Adamów”, którym wygasają koncesje. Organizacje ekologiczne i społeczne w liście otwartym zaapelowały do premiera o pilne opracowanie realistycznego planu sprawiedliwej transformacji dla Wielkopolski Wschodniej.

Wobec szybko zbliżającego się końca ery węgla brunatnego, Wielkopolskę Wschodnią i inne regiony górnicze w najbliższych latach czeka społeczno-gospodarcza rewolucja. Dlatego organizacje pozarządowe w swoim apelu o pilne przygotowanie planu transformacji regionu proponują m.in.

• dialog przy okrągłym stole, a także
• domagają się zapewnienia pełnej informacji dla mieszkańców, oraz
• zabezpieczeń dla pracowników sektora wydobywczego.

Potrzeba opracowania jasnej strategii, która umożliwi uporządkowane, odejście od modelu gospodarczego opartego na wydobyciu węgla brunatnego w stronę bardziej zróżnicowanej i zielonej gospodarki.

Jednym z ważniejszych celów strategii powinno być zabezpieczenie socjalne pracowników sektora i pozostałych mieszkańców, tj. stworzenie nowych, wysokiej jakości miejsc pracy i zapewnienie zabezpieczeń i rekompensat dla pracowników, których dotkną zmiany. Autorzy listu zwracają uwagę, że odchodzącym z zawodu górnikom węgla brunatnego nie przysługują odprawy i wcześniejsze emerytury, czyli zabezpieczenia, które górnikom węgla kamiennego gwarantuje rządowy Program dla górnictwa. Równie istotne jest zagospodarowanie terenów pokopalnianych i powstrzymanie dalszej degradacji środowiska naturalnego.

Sygnatariusze listu podkreślają, że plan transformacji powinien zostać opracowany z udziałem wszystkich zainteresowanych stron, a więc rządu, samorządu, głównych pracodawców, związków zawodowych, ale również lokalnych i ogólnopolskich organizacji społecznych, lokalnego biznesu i ekspertów, a także rolników, którzy od lat borykają się z coraz większym deficytem wody powodowanym przez kopalnie odkrywkowe. Zwracają również uwagę, że stworzenie dobrego planu oraz dobre przygotowanie się mieszkańców na zmiany nie będzie możliwe, jeśli nie będą oni mieli pełnej wiedzy o planach rządu i spółki wobec ich regionu. W tym kontekście domagają się od szefostwa Grupy Kapitałowej ZE PAK S.A. (Zespołu Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin) rzetelnej informacji o planach i strategii firmy.

Dociera do nas coraz więcej głosów zaniepokojenia ze strony mieszkańców Wielkopolski Wschodniej, które zostały potwierdzone przez zarząd ZE PAKu informacjami o planowanych zwolnieniach 400 osób – mówi Miłosława Stępień ze Stowarzyszenia Akcja Konin. W tej sytuacji zrozumiałe jest oczekiwanie włączenia mieszkańców do dyskusji o przyszłości regionu oraz opracowanie planu transformacji, aby lokalne społeczności nie dźwigały na własnych barkach kosztów gwałtownych zmian. Możemy wykorzystać transformację energetyczną i towarzyszące jej środki unijne jako impuls rozwojowy dla całego regionu. Ale do tego potrzebujemy jasnej strategii – dodaje.

Podobnego zdania jest Jarosław Koźlarek ze Stowarzyszenia Zmieniamy Konin, który stwierdza: Negatywne zjawiska dla regionu to nie jest pieśń przyszłości, to dzieje się tu i teraz. Mamy już pierwszą falę zwolnień w sektorze węgla brunatnego, po niej przyjdą kolejne. Musimy mieć plan, jak ochronić tych ludzi i dać im lepszą przyszłość.

Węgiel brunatny jest najbardziej emisyjnym paliwem kopalnym i jako pierwszy powinien zostać zastąpiony czystymi nośnikami energii, jeśli mamy zahamować postępujący kryzys klimatyczny.

Dla Wielkopolski Wschodniej oznacza to jednak ogromne wyzwanie, ponieważ należące do ZE PAKu kopalnie węgla brunatnego i elektrownie, w których pracuje kilka tysięcy ludzi, są głównym pracodawcą w regionie. Mimo to wciąż brakuje realistycznego planu jego transformacji. Wydaje się, że dla rządu temat wciąż nie jest istotny. ZE PAK bardzo oszczędnie dzieli się informacjami o swojej strategii i planach, i tylko władze województwa starają się w miarę możliwości przygotować się na zmiany, na przykład powołując stanowisko Pełnomocnika Zarządu Województwa Wielkopolskiego ds. Restrukturyzacji Wielkopolski Wschodniej. Nie otrzymują jednak znaczącego wsparcia od pozostałych kluczowych aktorów.

Jak podkreśla Magdalena Bartecka z Polskiej Zielonej Sieci, konieczne działania można streścić w haśle “3P”: PLAN – PARTYCYPACJA – POROZUMIENIE.

Jasny plan, szeroka partycypacja i wypracowanie porozumienia łączącego najważniejszych partnerów społecznych są niezbędne dla przeprowadzenia sprawiedliwej transformacji. Brak choćby jednego z nich oznacza wielkie ryzyko porażki tego procesu, a na to po prostu nie możemy sobie pozwolić.

Do tematu sprawiedliwej transformacji w Polsce odniosła się Komisja Europejska

Zaleciła rządowi wpisanie działań na rzecz uczciwej i społecznie sprawiedliwej transformacji regionów górniczych do dziesięcioletniego Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu. Na konieczność przeprowadzenia sprawiedliwej transformacji powoływał się w Brukseli również Mateusz Morawiecki, motywując tym swoje weto wobec przyjęcia UE celu zeroemisyjności do 2050 r.

– To, co wydarzy się w najbliższych miesiącach w sprawie Wielkopolski Wschodniej, będzie testem szczerości rządu w kwestii sprawiedliwej transformacji. Pokaże, czy rządowi naprawdę leży na sercu dobro pracowników i regionów zależnych od węgla – stwierdza Izabela Zygmunt z Polskiej Zielonej Sieci.

List podpisały regionalne i ogólnopolskie organizacje społeczne i ekologiczne, które od dwóch lat prowadzą działania na rzecz sprawiedliwej transformacji Wielkopolski Wschodniej i od początku biorą udział w pracach tzw. Platformy Węglowej powołanej przez Komisję Europejską, by wspierać społeczno-gospodarcze zmiany w regionach zależnych od węgla:

• Akcja Konin,
• Zmieniamy Konin,
• Stowarzyszenie Ekologiczne Eko Przyjezierze,
• Stowarzyszenie Ekologiczne Eko-Unia,
• Fundacja „Rozwój TAK – Odkrywki NIE”
• Polska Zielona Sieć.

Sygnatariusze oferują stronie rządowej współpracę i pomoc w opracowaniu planu oraz zainicjowanie rozmów przy okrągłym stole na temat przyszłości regionu. Apel został wysłany do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów: środowiska, energii, inwestycji i rozwoju, przedsiębiorczości i technologii oraz rolnictwa.

Pełna treść listu dostępna pod adresem: bit.ly/apel-o-sprawiedliwa-transformacje

W piątek 28.06 o godzinie 13:00, w Koninie, przy fontannie przed Konińskim Domem Kultury (plac Niepodległości 1) odbędzie się konferencja prasowa na ten temat.