Chodzi o wsparcie dla procesu transformacji. Polska Zielona Sieć przesłała polskiemu rządowi pismo w tej w sprawie, sygnowane przez 19. organizacji społecznych i samorządowców. Apel jest sentencją licznych rozmów, które prowadziliśmy z samorządami regionów węglowych w 2022 roku.
Polskie regiony węglowe zarządzają Funduszem Sprawiedliwej Transformacji (FST) i same opracowują projekty, które będą z niego finansowane, niemniej wskazują że wsparcie instytucjonalne z poziomu centralnego również byłoby potrzebne. Z rozmów z przedstawicielami samorządów wynika, że do jak najbardziej efektywnego wykorzystania środków z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji potrzebują oni wzmocnienia w postaci pomocy technicznej, wiedzy eksperckiej i dostępu do informacji. Bez takiego wsparcia istnieje ryzyko, że gminy oraz władze regionalne nie będą w stanie zaproponować wartościowych projektów, które zapewnią nowe miejsca pracy i przyczynią się do rozwoju lokalnej gospodarki regionów. Przykładową formą takiej pomocy jest program wsparcia eksperckiego dla transformacji w formie np. ogólnodostępnej platformy gdzie regiony mogłyby sygnalizować zarówno władzom centralnym, jak i ekspertom problemy oraz wyzwania, z którymi się mierzą i na które należałoby wypracować rozwiązania.
Samorządowcy wskazują też, że potrzebna jest pomoc w wytyczaniu korzystnych zmian legislacyjnych. Przykładem takiej naglącej zmiany prawa jest kwestia przekazywania zrekultywowanych terenów pogórniczych gminom pod ich zagospodarowanie szybciej niż ma to teraz miejsce. Miasta i gminy z terenu woj. śląskiego i małopolskiego wskazują, że przekazywanie całego majątku do Spółki Restrukturyzacji Kopalń utrudnia im znalezienie nowej, atrakcyjnej funkcji dla działek leżących na ich własnym terenie. Postulują zatem przekazanie im nieruchomości w zasobach SRK i spółek górniczych. Komunalizacja dotyczyłaby terenów, które mają być objęte projektami w ramach FST. Ponadto problematyczne jest tempo zmian miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a do jego przyspieszenia konieczne są korekty w ustawodawstwie. Tylko rząd i parlamentarzyści mogą skutecznie zainicjować odpowiednie poprawki.
Aby zwiększyć konkurencyjność obszarów pokopalnianych, potrzebne będzie również wsparcie rządowe w zakresie lokowania strategicznych inwestycji, generujących stabilne i dobrze płatne miejsca pracy. To właśnie gminy górnicze będą najbardziej obciążone skutkami społeczno-ekonomicznymi, i to tam powinno trafić dedykowane wsparcie. Samorządom, przedsiębiorcom, związkom zawodowym czy organizacjom społecznym chcącym aplikować o wsparcie z FST potrzebna jest pomoc w napisaniu dobrych projektów, czy przygotowaniu dokumentacji wymaganej w aplikowaniu o środki unijne.
Całość listu znajduje się pod tym linkiem
Alina Pogoda, Polska Zielona Sieć