Pozyskiwanie przez gminy górnicze terenów pokopalnianych zdominowało I posiedzenie Regionalnej Rady ds. sprawiedliwej transformacji woj. śląskiego, które odbyło się 26 maja. 

Pierwszym tematem podjętym na posiedzeniu Rady była problematyka pozyskiwania przez gminy węglowe terenów pokopalnianych. Te, po zakończeniu wydobycia trafiają do Spółki Restrukturyzacji Kopalń, gdzie latami jest likwidowany majątek górniczy, a samorządy nie mogą tych terenów odzyskać celem zagospodarowania. Związek Gmin i Powiatów Subregionu Centralnego Województwa Śląskiego przedstawił na spotkaniu propozycje zmian legislacyjnych pod kątem przejmowania mienia z SRK. Również przez przedstawicieli innych samorządów zostały zaprezentowane propozycje zmian legislacyjnych pod kątem finansowym istotne z punktu widzenia samorządów oraz propozycje zmian legislacyjnych pod kątem hałd kopalnianych i pokopalnianych czy zmian w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Propozycje te zostały przekazane zarządowi województwa, który zapewnił, że zna te problemy i stara się je nagłaśniać na poziomie centralnym, jednak brakuje woli politycznej do zaadresowania tych wyzwań.

Podczas rozmowy na temat problemu pozyskania terenów pokopalnianych przez gminy, że kluczowym jest, aby nie doprowadzić do utraty gospodarczych funkcji, pełnionych dotąd przez tereny pogórnicze i poprzemysłowe. Tereny pogórnicze i poprzemysłowe powinny stać się miejscami, w których ulokowany zostanie innowacyjny i wysokotechnologiczny przemysł, gospodarka zostanie przekierowana na ścieżkę zielonego, inteligentnego i cyfrowego wzrostu, będzie wzmacniany potencjał lokalnej przedsiębiorczości oraz tworzone będą wysokiej jakości miejsca pracy budujące przewagę konkurencyjną regionu. Niestety tereny te nierzadko znajdują się w centrach miast i brak możliwości sprawnego działania na tych areałach przekłada się na blokady rozwojowe.

Jednymi z proponowanych zmian legislacyjnych przez samorządy są m.in.:

• dokonywanie na wniosek gminy darowizny mienia, bez jakichkolwiek obciążeń, na rzecz gminy górniczej, na cele związane z realizacją urządzeń infrastruktury technicznej lub innych celów publicznych, a także w celu pobudzania aktywności gospodarczej w gminie górniczej.
• nieodpłatne przekazanie jednostkom samorządu terytorialnego przez Skarb Państwa (SP) prawa własności nieruchomości będących w użytkowaniu wieczystym JST.

Przekazywanie gminom górniczym mienia SRK wzbudza wiele emocji i jest niezwykle ważnym wyzwaniem w kontekście rozwoju Górnego Śląska. Polska Zielona Sieć, jako członek Regionalnej Rady ds. sprawiedliwej transformacji, będzie się tej sprawie przyglądać.

“Tereny pogórnicze często leżą w bardzo atrakcyjnych miejscach, w środku miasta, mogłyby pełnić funkcję społeczną, gospodarczą czy środowiskową. Samorządy gmin górniczych chcą zmian, bo chcą, aby Górny Śląsk był atrakcyjnym miejscem do życia, zgodnie z duchem sprawiedliwej transformacji” – mówi Alina Pogoda, specjalistka ds. sprawiedliwej transformacji w Polskiej Zielonej Sieci oraz członkini Rady.

Tereny pogórnicze to pierwszy temat, którym zajęła się Regionalna Rada ds. Sprawiedliwej Transformacji Województwa Śląskiego. W Radzie zasiada 61 osób reprezentujących samorządy, biznes, instytucje naukowe, przedsiębiorstwa górniczo – energetyczne, związki zawodowe i organizacje pozarządowe. Do zadań Rady należy m.in. inspirowanie przedsięwzięć dla procesu transformacji w regionie, wymiana i upowszechnianie wiedzy nt. przebiegu procesu transformacji, w tym wniosków z prac Regionalnego Obserwatorium Procesu Transformacji (ROPT), bieżący przegląd postępu wdrażania Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST) czy analizowanie, opiniowanie i rekomendacja działań usprawniających proces transformacji regionów górniczych, w tym zmian legislacyjnych.

Na początku posiedzenia Urząd Marszałkowski poinformował członków i członkinie Rady, że robi wszystko co w jego mocy, aby wydłużyć czas certyfikacji 57% środków z FST. Przypomnijmy, że ponad połowa alokacji FST musi zostać zacertyfikowana do 2026 roku, co dla regionów węglowych w Polsce, jak i w Europie, jest nie lada wyzwaniem. Europejskie regiony węglowe w liście z lutego 2023 roku adresowanym do przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Layen i przewodniczącej Parlamentu Europejskiego Robercie Metsola, apelowały o wydłużenie certyfikacji o trzy lata do 2029 roku. Niestety póki co KE i PE nie dają zielonego światła samorządowcom na przedłużenie wydatkowania większej puli FST.

Polska Zielona Sieć