Przeglądowi działań z wdrażania Funduszu Sprawiedliwej Transformacji poświęcona była ósma konferencja Platformy Sprawiedliwej Transformacji w Brukseli. W konferencyjnych panelach brali udział przedstawiciele Komisji Europejskiej, europejskich regionów-beneficjentów FST, przedsiębiorcy i przedstawiciele świata nauki. 

Platforma Sprawiedliwej Transformacji to inicjatywa Komisji Europejskiej, która ma na celu wsparcie tych regionów UE, których gospodarka w znacznym stopniu zależna jest od przemysłu ciężkiego lub opartego na węglu kamiennym i brunatnym i wydobyciu i spalaniu innych paliw kopalnych. Celem platformy jest ułatwienie procesu energetycznej i ekonomicznej transformacji tych regionów w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. Jest ona też miejscem rozwijania regionalnych strategii i projektów transformacji energetycznej, a także wymiany wiedzy i dobrych praktyk, jak również rzecznictwa dla interesariuszy zaangażowanych w proces. 

Ósma edycja wydarzenia odbyła się w Brukseli w ostatnim tygodniu października. Konferencja zgromadziła przedstawicieli unijnych regionów korzystających z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Przez trzy dni w secesyjnym gmachu Les Ateliers des Tanneurs oraz siedzibie Komisji Europejskiej dyskutowano o pierwszych wrażeniach z wdrażania Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, nowych wyzwaniach oraz najnowszych rozwiązaniach, które mają wesprzeć realizację procesu w całej UE.  

Podczas tej edycji paneliści i panelistki poruszali kwestie związane z równością szans oraz metodami niezbędnymi do ich wyrównywania w kontekście sprawiedliwo-transformacyjnych procesów. O metodach komunikacji między wszystkimi interesariuszami tych procesów dyskutowano na kolejnym panelu, szczególne miejsce poświęcono zaś uczelniom – o roli uniwersytetów w powodzeniu transformacyjnych przedsięwzięć w skali regionu dyskutowali przedstawiciele m.in. Komisji Europejskiej oraz uczelni z Estonii, Rumunii i Bułgarii.  

Szczególnym zainteresowaniem cieszył się panel otwarcia, którego tematyką było zapewnianie sprawiedliwej transformacji w praktyce. Thomas Pellerin-Carlin z I4CE (Institute for Climate Economics) podkreślił, że konieczne jest, aby Unia Europejska stworzyła długoterminową wizję finansowego wspierania polityk klimatycznych.

– Mamy szereg regulacji dekarbonizacyjnych, które będą implementowane przez najbliższych kilkadziesiąt lat, ale wsparcie rozpisane jest na kilka lat – zauważył panelista. I wymienił tutaj Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz Społeczny Fundusz Klimatyczny, których funkcjonowanie przewidziano do, odpowiednio, 2026 i 2032 r. 

Florian Marin z Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego podkreślił, że oprócz tego niezbędne jest budowanie narracji, z której jasno będzie wynikało, że regiony węglowe oraz pracownicy sektorów górniczego i energetycznego są wspierani, zarówno w skali kraju, jak i całej Unii Europejskiej. Marin: – Jeśli o to nie zadbamy, to przyjdą populiści i zgarną uwagę swoją opowieścią wokół tego, że Unia Europejska wtrąca ich w nędzę. 

Joanna Jakubowska z CEE Bankwatch Network dodała, że do budowania takiej narracji konieczne jest zaangażowanie młodzieży. A z tym jest różnie.

– Zaangażowanie młodych ludzie w sprawiedliwą transformację nie jest oczywistością. W większości krajów ma ono miejsce, ale w różnej skali i na różnych etapach: w jednych regionach tę grupę wiekową zaangażowano już na etapie przygotowywania Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji, gdzie indziej dopiero na etapie implementacji – informowała pracowniczka Bankwatcha.  

W obradach uczestniczyli też przedstawiciele i przedstawicielki Polskiej Zielonej Sieci, którzy od lat biorą aktywny udział w konferencyjnych obradach. Nie inaczej było tym razem. PZS prowadzi szereg działań wspierających zaangażowanie lokalnych interesariuszy w przygotowanie i przeprowadzenie procesu sprawiedliwej transformacji w ich regionach. Jednym z nich jest Wielkopolska Wschodnia, gdzie trwa odliczanie do zakończenia wydobycia węgla brunatnego z ostatnich odkrywek oraz zamknięcia tamtejszych elektrowni. Podczas brukselskiej konferencji przedstawiliśmy uczestnikom i uczestniczkom apel polskich organizacji pozarządowych o udzielenie zgody przez Komisję Europejską na pomoc publiczną w postaci osłon socjalnych dla pracowników sektora elektroenergetycznego i branży górnictwa węgla brunatnego. 

Jak argumentują autorzy apelu, pomoc ma objąć świadczeniami ok. 23 tys. pracowników z 34 przedsiębiorstw, w tym spółek energetycznych z różnych części Polski oraz kopalni węgla brunatnego w regionie konińskim, bełchatowskim i Turowa.

„Brak decyzji ze strony Komisji Europejskiej w tym roku lub odsuwanie jej dalej w czasie może wywołać katastrofalne skutki społeczne w Wielkopolsce Wschodniej” – czytamy w dokumencie. 

Apel został złożony na ręce Elisy Ferreiry, unijnej komisarz ds. spójności i reform. Podczas swojej sesji z publiczności komisarz wysłuchała także wezwania do złożenia notyfikacji od samych zainteresowanych – na sali była Alicja Messerszmidt, przewodnicząca Związku Zawodowego KADRA przy Kopalni Węgla Brunatnego Konin. Więcej o ustawie pomocowej i apelu organizacji pozarządowych można przeczytać tutaj. 

Mateusz Kowalik, Polska Zielona Sieć