Zwiększenie retencji i odbudowa zasobów wodnych, Centrum Sprawiedliwej Transformacji czy fabryka modułów chłodniczych do pomp ciepła, to tylko niektóre z pomysłów na transformację Wielkopolski Wschodniej. Wielkopolska Wschodnia ma otrzymać ponad 400 mln euro z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji na działania minimalizujące skutki transformacji energetycznej.
Nabory projektów do Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST) zbliżają się wielkimi krokami. W regionie już pojawiają się pierwsze pomysły na projekty strategiczne. Pierwszym z nich jest ambitny projekt zwiększenia retencji i odbudowy zasobów wodnych terenów pogórniczych na obszarze Wielkopolski Wschodniej. Celem tego działania jest adaptacja do zmian klimatu poprzez zwiększenie potencjału retencyjnego. Realizacja projektu wpłynie korzystnie na poprawę stosunków wodnych w regionie, wystawionym przez dziesiątki lat na negatywne skutki górnictwa odkrywkowego. W konsekwencji projekt przysłuży się minimalizowaniu skutków suszy. Planowane działania będą ukierunkowane m.in. na budowę rurociągów przerzutowych wraz z systemem przepompowni, budowę lub odbudowę obiektów hydrotechnicznych umożliwiających spowolnienie odpływu wód z rzek i jezior rozpatrywanego obszaru. Podjęte zostaną również prace renaturyzacyjne, polegające na odtworzeniu sieci hydrograficznej w obszarze oddziaływania kopalń węgla brunatnego. Wszystko to pozytywnie wpłynie również na odbudowę zasobów wodnych jezior Pojezierza Gnieźnieńskiego i tamtejszych mokradeł. W rejonie odtworzone zostaną siedliska wodno-błotne oraz odbudowane zostaną poziomy wód podziemnych na gruntach leśnych i rolnych.
Kolejnym projektem strategicznym jest budowa fabryki modułów chłodniczych do pomp ciepła i centrum kompetencyjne pomp ciepła. Projekt zakłada powstanie łącznie ok. 200 miejsc pracy. W ramach projektu powstanie ośrodek szkoleniowy dla instalatorów pomp ciepła z całej Polski. Dodatkowo w ramach rozwoju gospodarki obiegu zamkniętego w Wielkopolsce Wschodniej planuje się budowę zakładu przetwarzania materacy pokonsumenckich na surowce do produkcji nowych produktów.
W ramach tzw. działań miękkich również przewidziany jest projekt nakierowany na: wsparcie socjalne dla osób, rodzin i grup społecznych. Jego zakres obejmie interwencję kryzysową, profilaktykę uzależnień, czy przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Projekt nie będzie skoncentrowany tylko na tych aspektach. Z jego środków finansowane będą również działania na rzecz samoorganizacji lokalnej społeczności; wsparcie dla młodzieży zagrożonej efektami transformacji; wsparcie dla kadr samorządów lokalnych i instytucji polityki społecznej w zakresie zarządzania zmianą społeczną, profilaktyką problemów i ewentualnymi skutkami społecznymi transformacji energetycznej.
W ramach finansowania z FST planuje się również budowę Centrum Sprawiedliwej Transformacji (CST). CST stanowić będzie miejsce kontaktu i spotkań interesariuszy z Wielkopolski Wschodniej – pracowników, przedsiębiorców, samorządowców, czy aktywistów. W Centrum planowana jest realizacja działań o charakterze informacyjno-promocyjnym oraz edukacyjnym. Mają one na celu podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców subregionu w zakresie oszczędności energii oraz wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w życiu codziennym, w przestrzeni społecznej czy w biznesie. Centrum odpowiedzialne będzie również za rozpowszechnianie informacji nt. korzyści ekonomicznych i ekologicznych budownictwa pasywnego oraz informacji z obszaru sprawiedliwej transformacji.
W Wielkopolsce Wschodniej planuje się również rozwój studiów o praktycznych profilach, związanych z transformacją energetyczną i form kształcenia ustawicznego dostosowanych do potrzeb Wielkopolski Wschodniej. Celem projektu będzie doskonalenie jakości kształcenia i dopasowanie oferty edukacyjnej uczelni do zmieniającego się profilu gospodarczego Wielkopolski Wschodniej, a w rezultacie zapewnienie mieszkańcom subregionu konińskiego możliwości zdobycia kompetencji oraz kwalifikacji wymaganych na zmieniającym się rynku pracy. Z uwagi na praktyczny wymiar kształcenia, w uczelni zawodowej, w ramach projektu planuje się również doposażenie pracowni oraz laboratoriów.
W ramach wsparcia z FST ma zostać dofinansowany projekt zorientowany na tworzenie i utrzymywanie miejsc pracy. Jego celem będzie podnoszenie i zmiana kwalifikacji oraz aktywizacja zawodowa pracowników ZE PAK. Strategie uzyskania nowego zatrudnienia przez uczestników projektu będą dostosowane do indywidualnych potrzeb. W ramach projektu przewiduje się szeroki wachlarz instrumentów wsparcia, w tym m.in.: doradztwo, szkolenia zawodowe, subsydiowane zatrudnienie, wyposażenie/doposażenie stanowiska pracy, dodatek relokacyjny, dofinansowanie kosztów dojazdu do miejsca zatrudnienia czy dotacja na założenie działalności gospodarczej/spółdzielni/spółek cywilnych.
ZE PAK swoją ostatnią kopalnię zamknie już w roku 2024. Tak więc przed Wielkopolską Wschodnią stoi nie lada wyzwanie szybkiej i efektywnej transformacji. Jest duża szansa, że Konin i jego okolice podołają zadaniu. Region przez ostatnie lata solidnie się przygotowywał do działań, które mają wejść w życie już w tym roku, gdy do regionu spłyną środki z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.
Alina Pogoda, Polska Zielona Sieć