Co zrobić po zamknięciu elektrowni? Jak skutecznie współpracować ze związkami zawodowymi i biznesem? Konin  stał się polską stolicą sprawiedliwej transformacji i miejscem ciekawych dyskusji na temat rozwoju po węglu. Na spotkaniu w Wielkopolsce Wschodniej byli obecni włodarze polskich regionów węglowych.

Sprawiedliwa transformacja to złożony proces. Dlatego miejsca, w których odbyło się IV Forum Burmistrzów na rzecz Sprawiedliwej Transformacji nie są przypadkowe. To istotne regiony węglowe: w Bułgarii, w Starej Zagorze oraz w Polsce, w Koninie. Wielkopolska Wschodnia jest liderem sprawiedliwej transformacji w Europie, dlatego też nie dziwi, że Fundacja WWF postanowiła zorganizować polską odsłonę forum właśnie tutaj. 

29 września w Koninie w Domu Kultury Oskard miał miejsce szereg paneli dyskusyjnych poświęconych sprawiedliwej transformacji. Na pierwszy ogień poszły przykłady transformacji regionów górniczych w Polsce i za granicą. Pani wiceburmistrz Turku, Joanna Misiak-Kędziora, opowiedziała o tym, jak miasto poradziło sobie z zamknięciem elektrowni. Władze regionu spodziewały się dużego wzrostu bezrobocia, jednak pracownicy zostali zatrudnieni przez lokalny sektor małych i średnich przedsiębiorstw. Niestety ze strony burmistrz zabrakło wyjaśnienia w jaki dokładnie sposób lokalny biznes interweniował i zapobiegł społecznej katastrofie. Konkluzją jednak było to, że sprawiedliwa transformacja musi być szczegółowo zaplanowana przez władze regionalna i wdrożona we współpracy ze wszystkimi interesariuszami. Głos zabierały również przedstawicielki organizacji pozarządowych z regionu Łużyc w Niemczech. Opowiedziały jak skutecznie włączać w proces transformacji górnicze związki zawodowe.

Tematem kolejnego panelu było planowanie zielonej transformacji i dywersyfikacja gospodarcza w gminach górniczych. Prezydent Wałbrzycha, Roman Szełemej, przedstawił bardzo szczegółową analizę oraz skalę wyzwań związaną z poprawieniem efektywności energetycznej budynków mieszkalnych w regionie, co jest kluczowym krokiem w kierunku dekarbonizacji i osiągnięcia neutralności klimatycznej w 2040 roku. Jeżeli Wałbrzychowi uda się osiągnąć ten cel, to o dekadę wyprzedzi termin, który dla neutralności klimatycznej wyznaczyła sobie Unia Europejska. 

Prezydent Konina, Piotr Korytkowski, podkreślił podczas swojej prezentacji, że miasto posiada dużo terenów inwestycyjnych, do wykorzystania w celu dywersyfikacji swojej gospodarki. Zapowiedział rozwój logistyki w regionie i produkcję wodoru z biomasy. To drugie, według organizacji ekologicznych, jest wątpliwym i szkodliwym dla bioróżnorodności posunięciem, ponieważ lasy z których wycinki w głównej mierze biomasa pochodzi, posiadają znaczne zdolności do akumulacji dwutlenku węgla. Aktualnie, na obszernych terenach inwestycyjnych wokół Konina znajdują się firmy chemiczne ‒ Johnson Matthey i Chemat, jednak w tym momencie to za mało, aby region mógł mówić o zakończonym procesie dywersyfikacji gospodarczej.

Trzeci panel dyskusyjny poświęcony był problemowi rekultywacji terenów pokopalnianych. Jan Bondaruk z Głównego Instytutu Górnictwa oraz Katarzyna Fagiewicz z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza podkreślali, że konieczne jest to, aby jeszcze przed rozpoczęciem rekultywacji, gminy miały pomysł na zagospodarowanie tych terenów. Faktycznie jest to istotne, i można tu podać przykład Malty Kleczewskiej ‒ zrekultywowanego terenu pogórniczego, który pomimo infrastruktury plażowej nie przyciąga wielu turystów. Powodem może być słaba baza hostelowa w pobliżu i brak dodatkowych atrakcji. Konieczne jest, aby kierunek rekultywacji i zagospodarowanie terenu były skonsultowane z lokalną społecznością. Pozwoli to, oszacować, czy dane miejsce ma szansę stać się elementem życia społeczności, czy stanie się ostoją przyrody, czy też da się wykorzystać jego potencjał komercyjny.

Również podczas tego panelu swoją prezentację na temat zielonej strategii rozwoju przedstawił Daniel Baliński z firmy ZE PAK. Przedsiębiorstwo w 2030 roku planuje wytwarzać 100 % energii z odnawialnych źródeł. Firma pochwaliła się, że w ramach działań na rzecz sprawiedliwej transformacji, stworzyła 15 nowych miejsc pracy dla byłych pracowników GK ZE PAK, przy montażu instalacji fotowoltaicznych. Nie da się ukryć, że liczba ta jest porażająco mała i region z pewnością liczy na stworzenie większej ilości nowych miejsc pracy. W szczególności jeśli mowa o firmie, która ubiega się o znaczne środki z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, który z założenia ma wspierać małe i średnie przedsiębiorstwa.

Tematem ostatniego panelu dyskusyjnego były klastry energii i spółdzielnie energetyczne. Swoją prezentację przedstawił klaster energii “Zielona Energia Konin”, który opowiedział o celach i wyzwaniach dla swojej działalności. Główne problemy stojące obecnie przed klastrami energii, to m.in. trudności w uzyskaniu koncesji na obrót energią czy brak instrumentów prawnych, które zapewnią możliwość realnego magazynowania energii wytworzonej.

Po tych interesujących wystąpieniach zdecydowanie zabrakło czasu na dyskusję. Pytania z sali były niezwykle ciekawe i pogłębiające problematykę problemu. Dało się odnieść wrażenie, że cały czas poświęcony na wystąpienia bez problemu mógłby zostać wypełniony żywą dyskusją wszystkich uczestników Forum Burmistrzów. 

Dlatego Polska Zielona Sieć wraz z Instytutem Zielonej Przyszłości 19 października organizuje w Koninie Forum Partnerstwa Wielkopolski Wschodniej, podczas którego spotkają się wszyscy interesariusze z regionu. Będzie to naturalne przedłużenie rozmowy na temat sprawiedliwej transformacji w Wielkopolsce Wschodniej.

autorka: Alina Pogoda

Fot. WWF Polska